Szatzsznajder (Szacsznajder) Leon Konstanty (1881–1972), rzeźbiarz, medalier, malarz.
Ur. 20 II w Warszawie, był synem Jakuba (1842–1919) i Teodory z Talikowskich. Ojciec S-a, pochodzący z rodziny bawarskich młynarzy osiadłej w Polsce pod koniec XVIII w., używający nazwiska Schatzschneider (Schatzschnejder), był właścicielem pracowni obuwniczej w Warszawie oraz udziałowcem w garbarni Józefa Gąsiorowskiego. S. miał siostrę Aurelię (1871–1944), 1.v Teodorową Szabłowską, po rozwodzie zamężną z Władysławem Reymontem (zob.), oraz braci: Wincentego, księgarza i bankowca, dyrektora filii Banku Polskiego w Siedlcach, członka PPS, i Szczepana (zm. 1917), pracownika Banku Handlowego w Warszawie.
Dzieciństwo spędził S. w rodzinnej willi «Lola» w Otwocku (obecnie przy ul. Reymonta 29). Do r. 1903 uczył się w Warszawskiej Szkole Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona. Z wczesnego okresu twórczości S-a pochodzi brązowy medalion z portretem matki (odlany w r. 1899). W r. 1904 wyjeżdżał do Francji i Włoch, a po powrocie był w l. 1905–6 nauczycielem Uniw. Ludowego SDKPiL oraz udzielał lekcji malarstwa, m.in. swej kuzynce Julii Talikowskiej. Naukę kontynuował w l. 1909–12 w Kunstgewerbeschule w Wiedniu. Po wybuchu pierwszej wojny światowej został ewakuowany w r. 1915 w głąb Rosji; z tego okresu pochodzi medal Nauka i Przemysł w Moskwie, wybity w r. 1916. W r. 1918 wrócił do Polski i osiadł w Warszawie. W l. dwudziestych i trzydziestych współpracował z warszawskimi firmami odlewniczymi «Bracia Łopieńscy» oraz S.A. Fabryk Metalowych «Norblin, Bracia Buch i T. Werner» (dla tej ostatniej projektował elementy zastaw stołowych w stylu art déco, pokazywane m.in. na Salonach IPS). Okazjonalnie współpracował z warsztatami Józefa Chylińskiego oraz Jana Knedlera. Specjalizował się w medalach i plakietach portretowych, utrzymanych w konwencji realistycznej, niekiedy z elementami symbolizmu. Do jego zachowanych dzieł należą m.in. medale Jan Kiliński (dwie wersje, brąz i kompozycja metali, 1922–24), Stanisław Staszic (srebro, 1926), Towarzystwo Sieroce (1928), Ignacy Jan Paderewski (brąz, 1930) i Tadeusz Boy Żeleński (brąz, ok. 1930) oraz medaliony Polska–Francja (1921) i Ignacy Jan Paderewski (bity w brązie i miedzi, 1935). W r. 1927 zaprojektował także okolicznościową plakietę z okazji dwudziestopięciolecia małżeństwa Chylińskich. Wymodelował kilka nagrobnych płaskorzeźb na cmentarzu Powązkowskim: medalion Władysława Reymonta (brąz w obramieniu kamiennym, po r. 1925), półkolistą plakietę Smutek (płaczka w stroju antycznym wsparta na trumnie) na pomniku Stefana Przanowskiego (brąz, 1927) oraz wykonaną w głębokiej płaskorzeźbie głowę Teofila Talikowskiego (brąz, 1931), uważaną za jedną z jego lepszych rzeźb portretowych. Uprawiał również malarstwo akwarelowe.
W okresie okupacji niemieckiej przebywał S. nadal w Warszawie; mieszkał przy ul. Chłodnej 22 z żoną i córką, a przez ostatni rok również z siostrą Aurelią Reymontową. Od r. 1945 wykonywał ponownie medale i plakiety, m.in. z podobiznami Tadeusza Kościuszki (brąz, 1946, wyróżniona II nagrodą w konkursie Pol. Tow. Numizmatycznego) i Fryderyka Chopina (brąz, 1949) oraz Cegiełkę na odbudowę Warszawy (brąz, ok. 1950). Pokazał swe prace na „V Wystawie Zimowej” w grudniu 1949 w Radomiu. W l. pięćdziesiątych podjął w medalach tematykę sportową, utrzymaną w konwencji realizmu socjalistycznego. W malarstwie uprawiał akwarelę na kartonie, tworząc realistyczne pejzaże i zgeometryzowane, kubizujące kompozycje, najczęściej o tematyce symbolicznej. Namalował cykl Lata 1939–44 oraz obrazy: Scena z jednorożcem i Pejzaż ze skałami (oba z r. 1949), Postać z rajskim ptakiem (1959), Sonata księżycowa, Na Starówce i Fantazja. Plakieta nagrobna w brązie z r. 1959 na cmentarzu Powązkowskim przedstawia Władysławę Tomaszewską, członkinię Inst. Narcyzy Żmichowskiej. S. wziął udział w zbiorowych ekspozycjach w Zachęcie: „Rzeźba warszawska 1945–58” (1958) i „Rzeźba polska 1945–60” (1960). W r. 1961 miał wystawę indywidualną w Klubie Międzynarodowej Prasy i Książki w Dusznikach Zdroju oraz uczestniczył w warszawskiej ekspozycji „Rzeźba w XV-leciu PRL”. W l. 1960–7 zaprojektował cykl medali z podobiznami polskich pisarzy (m.in. w r. 1960: Konstantego I. Gałczyńskiego, Adama Mickiewicza, Juliana Tuwima i Stefana Żeromskiego, w r. 1964 ponownie Żeromskiego, w r. 1965 Marii Konopnickiej), muzyków (m.in. Stanisława Moniuszki, 1960), uczonych (m.in. Mikołaja Kopernika <1964> i Marii Skłodowskiej-Curie <1967>) oraz działaczy politycznych (Ignacego Daszyńskiego <1960> i Małgorzaty Fornalskiej <1964>). Równocześnie projektował odlewane w brązie medale o tematyce sportowej: Gimnastyka, Jeździec i Narciarstwo (wszystkie 1962), Mistrzostwa Polski w hokeju i Mistrzostwa Polski w Gimnastyce (oba 1965) oraz medal z okazji kolejnego Memoriału Kusocińskiego w Warszawie (1969). Z l. sześćdziesiątych pochodzi kilka brązowych medali okolicznościowych: Teatr Wielki w Warszawie, Matka i dziecko (oba 1965), 1000 lat Państwa Polskiego (1966) i 25 lat Ludowego Wojska Polskiego (1968). Medale pokazywano na ekspozycjach zbiorowych, m.in. w r. 1963 na I Ogólnopolskiej Wystawie medalierstwa w Warszawie oraz w r. 1965 na wystawie „Sztuka Medalierska w Polsce Ludowej 1945–65” (m.in. medale Fryderyk Chopin <1952> oraz W. I. Lenin <1957>). W r. 1966 otrzymał Nagrodę Jubileuszową ministra kultury i sztuki. Wspomniany medal Matka i dziecko pokazał w r. 1969 na zorganizowanej przez UNICEF wystawie „Matka i dziecko w polskim medalierstwie współczesnym” w Warszawie, a także w Bernie i Lucernie. W warszawskiej Galerii Kordegarda odbyła się w r. 1970 jego wystawa jubileuszowa. S. był członkiem ZPAP. Zmarł 23 VII 1972 w Warszawie, został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim.
W zawartym 15 I 1911 w Warszawie małżeństwie z Marianną z Węgrowskich miał S. córkę Janinę (1912–1984), zamężną Poradowską.
Projektowane przez S-a medale pokazywano w l. 1974–2010 na kilku wystawach tematycznych, organizowanych przez Muz. Sztuki Medalierskiej, zazwyczaj we Wrocławiu: „Medalierstwo w XXX-leciu Polski Ludowej” (1974), „Medalierstwo Polski Odrodzonej 1918–1988” (1988; jako ekspozycja pt. „70 lat medalierstwa polskiego 1918–1988” wystawiona w r. 1989 w Wilnie i Odessie), „Współczesne medalierstwo polskie” i „Muzyka medalami pisana” (obie 1991), „Pisarze polscy w medalierstwie Muzeum Sztuki Medalierskiej” (w Muz. im. J. I. Kraszewskiego w Romanowie, 1993), „Portrety wielkich kompozytorów” (1996), „Historyczny medal królewski” (1999) oraz „Impresje Chopinowskie” (2010). Prace S-a znajdują się m.in. w zbiorach muzeów: Narodowego, Historycznego i WP w Warszawie oraz Muz. Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu. Okazjonalnie pojawiają się w polskim handlu antykwarycznym.
Słownik Artystów Plastyków (Okręg Warszawski ZPAP 1945–1970), W. 1972; Strzałkowski J., Słownik medalierów polskich i z Polską związanych 1508–1965, W. 1982; – Medalierstwo w XXX-leciu Polski Ludowej 1944–1974, Wr. 1974; Portrety wielkich kompozytorów, Wr. 1960; Sztuka Medalierska w Polsce Ludowej 1945–1965, Wr. 1965; – Dubrowska M., Sołtan A., Powązkowskie medaliony i plakiety portretowe, W. 1992; Rudkowski T., Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Wr. 2006; Więcek A., Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce, Kr. 1989; Witkowska K., Powązki. Mówiące kamienie, Kr. 2009; – „Roczn. Tow. Liter. im. A. Mickiewicza” 1967 s. 23–61 (dot. brata, Wincentego); „Życie Warszawy” 1972 nr 177 (nekrolog); – USC m. stoł. W.: sygn. I–15/16 (akt małżeństwa).
Joanna Daranowska-Łukaszewska